Süt ve süt ürünleri her yaş grubundan kişilerin her gün tüketmesi gereken bir besin grubunu oluşturuyor. Ancak Türkiye'de kişi başına süt tüketimi yetersiz. Türkiye Beslenme Rehberi'ne göre süt ve süt ürünlerinin tüketiminin arttırılması gerekiyor.
Süt ve süt ürünleri grubunda yer alan yiyecekler, kalsiyumdan zengin olmaları nedeniyle özellikle çocuk ve gençlerde kemiklerin ve dişlerin sağlıklı gelişmesi, yetişkinlerde ise kalp-damar hastalıkları, inme, yüksek tansiyon, Tip II diyabet, osteoporoz, kolon kanserinden korunmada ve vücut ağırlığının kontrolü açısından önem taşıyor. Son dönemde süt üretim maliyetlerinin artması günlük tüketilen süt miktarının da azalmasına yol açmış durumda. Bazı firmalar artan maliyetler ve marketlerce geri iade edilen süt miktarının artması gibi nedenlerle günlük dağıttıkları pastorize süt miktarını durdurmuş ya da azaltmış durumdalar.
Tüketilen süt miktarının azalmasının yanı sıra sağlıklı koşullarda üretildiği ve saklandığı denetlenmeyen sokak sütünün tüketilmesi de ayrı sağlık risklerine yol açıyor. Temel besin öğelerinden biri olan süt ve süt ürünlerinin fiyatında yaşanan yükselme bu konuda bazı önlemlerin alınmasını gerektiriyor. Yerel ve merkezi kamu kurumlarının işbirliği içinde hareket ederek yurttaşların sağlıklı süte ulaşmasına yönelik çalışmaları yürütmesi büyük önem taşıyor. Özellikle sokak sütü olarak adlandırılan süt üreticileri tarafından sokaklar dolaşılarak ya da pazar yerlerinde satışı yapılan süt üretiminin denetim altına alınması gerekiyor. Son dönem de süt fiyatlarında yaşanan çarpıcı artış yurttaşların sokak sütüne yönelmesine yol açabilir. Brusella başta olmak üzere bazı zoonotik hastalıkların görülmesi sokak sütünün üretim, dağıtım ve tüketiminin de denetim altına alınması gerektiğine işaret ediyor.
Sokak ve pazar yerlerinde sütü satışı yapan üreticilerin kayıt altına alınması, süt üretim, saklama ve satış yerlerinin belirli sıklıkta denetlenmesinde yerel yönetimlere önemli görevler düşüyor.
Üreticiler kayıt altına alınıp, süt üretim ve saklama koşulları belirli aralıklarla denetlendikten sonra çiğ sütün tüketiciye soğuk zincir bozulmadan, ideal sıcaklıklarda (0-4°C) ulaştırılmasını sağlayan süt otomat makineleri aracılığıyla uygun fiyattan ulaştırılması son derece önemli. Bu şekilde üretim ve saklama koşulları denetim altına alınan sütün tüketiciler tarafından daha az ısıl işlem uygulanarak ve besin değerinde çok fazla kayıp olmaksızın tüketilmesi olanaklı olabilir.
Sokak ve pazar yerlerinde sütü satışı yapan üreticilerin kayıt altına alınması, süt üretim, saklama ve satış yerlerinin belirli sıklıkta denetlenmesinde yerel yönetimlere önemli görevler düşüyor. Yerel yönetimler bu konuda üreticileri kayıt altına alma, denetim ve belgelendirme hizmetlerini yürütürken, Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlı birimlerin ise gerekli düzenlemelerin yapılması, teknik personel desteği ve zoonotik hastalıkların kontrolü konularında destek sağlaması gerekiyor.
Deniz Akgün
Halk sağlığı uzmanı