Beslenme piramitleri ne kadar bilimsel

1990'lı yılların beslenme piramidi tahıl ağırlıklı beslenmeyi öneriyordu. ABD'nin tarım politikası ile uyumlu olan bu beslenme önerisi bilimsel içeriklerin yanı sıra politik yönelimlerden de etkilenmekteydi. 

ABD'de Nixon döneminde 1971-1976 Tarım Bakanlığı yapan Earl Butz'un yaptığı yeniliklerden birini tarımsal üretimde yoğunlaşma ve merkezileşmeye yönelik tarım uygulamaları oldu. Tarımsal üretimin artmasına paralel olarak ürünlerin satıldığı piyasanın yapısı açısından da 1970'li yıllarda önemli değişimin yaşandığı görüldü. 

1971-1976 Tarım Bakanlığı yapan Earl Butz

ABD ile SSCB arasında 1972 yılında yapılan anlaşma ile o yıl buğday kıtlığı yaşanan SSCB'ye 700 milyon dolarlık buğday ihraç edilmesi kararlaştırıldı. Bu miktar ABD'nin yıllık tüketiminin %30'una denk gelen buğday stoğuna karşılık geliyordu. Bu miktarda buğday ihracı buğday fiyatlarının yanı sıra diğer tarımsal ürünlerin fiyatından da artışı beraberinde getirdi. Bu şekilde merkezileşen tarımsal üretime yeni pazarların bulunması yolu da açılmış oluyordu. 

ABD'de 1992 yılında yayınlanan beslenme piramidi

1960 yılında ABD'de 5,4 milyon çiftçiye çiftçi başına ortalama 216 ark'lık tarım arazisi düşerken, Butz'un tarımda merkezileşmeyi getiren planını uygulanmasıyla 1974'te ortalama alanın genişliği 2 katına çıkmasına rağmen çiftçilerin sayısı 2,3 milyonu geçmiyordu. Butz'un planının uygulanmasıyla tarımsal üretim büyük ölçüde tarım tekellerinin denetimi altında yapılır duruma geldi.

Kamu kurumları ile özel şirketlerinin rollerinin birbirine karıştığı günümüzde beslenme önerilerinin bağımsız bilimsel araştırmaların sonuçlarına dayalı olmadığı görülmektedir

1990'lı yıllarda ABD Tarım Bakanlığı tarafından önerilen ve piramidin tabanının tahıllara ayrılmış olduğu beslenme tarzı o dönemde tarım tekellerinin yoğun olarak ürettiği tarımsal ürünlerin tüketimini destekleyen beslenme tarzına denk gelmekteydi. Bu şekilde nasıl beslenmenin olması gerektiği konusu endüstrinin taleplerine de karşılık verecek şekilde şekillenmiş oldu. Günlük olarak tüketilmesi gereken besin gruplarının günlük diyet içindeki ağırlıklarının yürütülecek bilimsel araştırmaların sonuçlarına dayalı olması beklenir. Ancak kamu kurumları ile özel şirketlerinin rollerinin birbirine karıştığı günümüzde bunun ne ölçüde sağlanabileceği tartışma konusudur.    

Dr. Deniz Akgün

Kaynak: 

1. William Reymond. Kötü beslenme. Pupa yayınları, İstanbul, 2012.